afb. Herman Moerkerk
Henri Ebeling is in 's-Hertogenbosch geboren op 15 mei 1879 als zoon van Henricus Johannes Ebeling (1851-1932) en Antonia van de Veerdonk (1854-1934). Van 11 juli 1895 tot 11 juli 1945 was hij kassier en plaatsvervangend agent onder de agenten A. van Lanschot, mr. W. van Lanschot, mr. R. Tilman en mr. E. van Zinnicq Bergmann bij de Nederlandse Bank te 's-Hertogenbosch op de hoek van de Kerkstraat en de Gasselstraat. In zijn vrije tijd studeerde hij al op jonge leeftijd geschiedenis. In 1903 werd hij als volontair op het Bossche Gemeentearchief toegelaten en in 1910 werd hij benoemd tot gemeentearchivaris. Hij vond hier veel steun bij de administrateur der Bank, J.C.A. Hezemans, die tevens stadsarchivaris was. Deze parttime functie bekleedde Ebeling tot zijn dood. Op 1 september 1927 trouwde hij met Joanna Constance Marie Bergé ('s-Hertogenbosch 5 januari 1893 - Zeist 27 augustus 1966). Het huwelijk blijft kinderloos. Ebeling bekleedde veel functies, zowel bij Bossche als bij landelijke instellingen, stichtingen en verenigingen. Hij was conservator van de gemeentelijke oudheidkundige verzameling, van de historische verzameling van de Schutterij en van het museum van het Provinciaal Genootschap van Kunsten en Wetenschappen in Noord-Brabant. Voor dat laatste genootschap zat hij tevens in het bestuur. Hij was lid van de Nederlandse Maatschappij van Letterkunde te Leiden en bestuurslid van de Kunstkring, van het Provinciaal Genootschap, van het Bisschoppelijk Museum. Daarnaast was hij oprichter en penningmeester van de Bossche Openbare Leeszaal en oprichter en bestuurslid van de Vereniging voor Penningkunst te Amsterdam. Hij was lid van de Commissie van Oudheidkundig Onderzoek, van de Commissie voor Straatnamen, van Monumentenzorg, van het Historisch Genootschap te Utrecht, van het Thijmgenootschap, van de Vereeniging tot het Bevorderen van de Beoefening der Wetenschap onder de Katholieken in Nederland, van het Genootschap voor Munt- en Penningkunde en van de Nederlandse Oudheidkundige Bond. Ebeling werd candidandus sine legibus van de Illustre Lieve Vrouwe Broederschap. Dat betekent dat hij erelid als candidandus zonder verdere verplichtingen werd. Hij kreeg dit bijzondere lidmaatschap voor zijn werk ten behoeve van de Broederschap in de jaren 1939 - 1945, toen hij de archieven en enkele kostbaarheden in veiligheid bracht. Henri Ebeling was een productief schrijver. Tal van publicaties zagen het licht (zie hieronder). Van 11 tot en met 18 juli 1945 werd in de Bossche Leeszaal aan de Choorstraat een tentoonstelling van zijn publicaties ingericht. Aanleiding voor deze tentoonstelling was het feit dat Ebeling 50 jaar verbonden was aan het Agentschap der Nederlandsche Bank. Bij de tentoonstelling verscheen een fraaie catalogus. Het Stadsarchief bezit een genummerd exemplaar hiervan met de handtekening van Henri Ebeling. Het bestuur van de Nederlandse Ex Libriskring benoemde hem tot lid van verdienste. Op 27 januari 1950 ontving hij de zilveren stadspenning van de gemeente 's-Hertogenbosch bij gelegenheid van zijn 40-jarig ambtsjubileum als stadsarchivaris. Hij werd benoemd tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau. Henri Ebeling overleed op 27 januari 1953 in 's-Hertogenbosch en werd op 31 januari vanuit de Sint-Jan begraven. De Provinciale Noord-Brabantse Courant Het Huisgezin plaatste op 28 januari 1953 een in memoriam. Twee dagen later wijdde Louis Pirenne, de latere opvolger van Ebeling als stadsarchivaris, enkele gedachten aan hem in dezelfde krant. Pirenne schrijft onder andere: “Aan de armen uit de sloppen gaf hij zonder berekening, geen nummers op kaartsysteem, maar mensen zag hij in hen. […] Maar ook de schatkamers van zijn kennis hield hij nooit gesloten voor degene die zich ernstig wilde verdiepen in die takken van wetenschap, waarin hij zich een eigen oordeel mocht aanmatigen, omdat hij het kon. Zo werd hij vereenzelvigd met zijn werk, dat het archief zijn archief werd.” Op 2 februari 1953 deed de krant verslag van de uitvaartdienst, die door zeer velen werd bijgewoond. Onder de aanwezigen: bisschop W. Mutsaerts, burgemeester H. Loeff en deputaties van het Provinciaal Genootschap, van de Illustre Lieve Vrouwe Broederschap, van de Nederlandse Bank en van de Leeszaal. Op zijn bidprentje staat onder andere: “Hij beminde de stad en hare geschiedenis, hij heeft hier geleefd en gewerkt met de trouw van een ras-echte Bosschenaar.” In december 2011 heeft het Stadsarchief de hand weten te leggen op een “Schetsboek”, een liber amicorum voor Ebeling. Hierin zien we bijdragen van Herman Moerkerk, Vincent Cleerdin, F.J. van Lanschot, Jan Mosmans, Alphons G.J. Mosmans, Albert Mosmans, Karel Azijnman, Fr. Bonaventura Kruitwagen, Emile Hullebroeck, Felix Rutten, Isidore van Mens, Jan Bogaerts, Antoon Kruijsen, A. van der Brom, Albert Ost, Frans Slager, Charles Bakker, Hakkie van Rosmalen, Lambert van Geffen, Bertus Aafjes, Virginia en Lee Hersch en Helena Cook. De bijdragen dateren van september 1921 tot 6 augustus 1955. |
Bronnen | |
• | Genealogie Ebeling |
• | Catalogus van geschriften van H.J.M. Ebeling, ('s-Hertogenbosch 1945) |
• | Redactie, "Stadsarchivaris Henri Ebeling overleden. Verdienstelijk oudheidkundige, voortreffelijk burger" Provinciale Noord-Brabantse Courant Het Huisgezin, (28 januari 1953) |
• | Louis Pirenne, "Gedachtes bij de dood van onze stadsarchivaris" Provinciale Noord-Brabantse Courant Het Huisgezin, (30 januari 1953) |
• | Redactie, "Uitvaart van Henri Ebeling. Zeer velen bewezen hem de laatste eer" Provinciale Noord-Brabantse Courant Het Huisgezin, (2 februari 1953) |
• | Louis Pirenne, "In memoriam H.J.M. Ebeling", Brabantia 2 (1953) 83-84 |
• | Dr. Lucas G.C.M. van Dijck, Van vroomheid naar vriendschap. Biografie van de Illustre Lieve Vrouwe Broederschap te 's-Hertogenbosch 1318 - 2012, (Zutphen 2012) 269 |
• | Stadsarchief 's-Hertogenbosch: Liber amicorum Henri Ebeling |
1945 |
N.N.H.J.M. Ebeling 1895-1945Drukkerij St. Jan | 's-Hertogenbosch 1945 |
Lucas G.C.M. van Dijck, Van vroomheid naar vriendschap (2012) 269
Nel van der Heijden Rogier, Slager : Acht Bossche kunstenaars en een museum (2015) 245
Henk Henkes, Van den Raethuys tot Stadhuis (2016) 38, 67, 205, 263
F.P.M. Jespers, "Het loflyk werk der Engelen" LXXVIII (1988) 33n, 36n
A.M. Koldeweij, In Buscoducis Bijdragen (1990) 507, 508
Rob van de Laar, Unnen hillen tèd niks, veul volk, de pliesie en dan... : De Oeteldonkse 'Grote Optochten', 1882-2004 (2004) 98
Jan van Oudheusden en Harry Tummers, De grafzerken van de Sint-Jan te 's-Hertogenbosch (2010) I. 90n
Aart Vos, Burgers, broeders en bazen (2007) 168, 177
H.J. Zomerdijk, Het muziekleven in Noord-Brabant 1850-1914 LV (1982) 187